Iurdan Martitegi

Habanako akordioen ibilbide trajikoa

Zamora — Sat, 11 May 2019 19:11:13 +0000

Habanako akordioen ibilbide trajikoa

Imagen

Zamora Sáb, 11/05/2019 - 15:11

Autor

Iurdan Martitegi Lizaso

Aurreko artikuluari segida emanez, fokua pixka bat ireki eta La Habanan sinatutako akordioa eta egungo errealitatea azalduko ditut. Ahaleginduko naiz media nagusienetan oihartzun askorik ez duen aldearen ikuspuntutik gaurko egoera deskribatzen; noski, inongo objetibotasun asmorik gabe.

La Habanako Akordioak Kolonbian mende erdiz luzatu zen gatazka armatu latzaren testuinguruan eman ziren, FARC-EP gerrilla eta Santos presidentearen Gobernuaren arteko bost urteko negoziaketa prozesu luze baten ondorioz. Negoziaketa horiek nazioarteko beste herrialde batzuen ikuskaritza eta babespean gertatu ziren, eta sinadurak Nazio Batuen oniritzia jaso zuen. Lege konstituzional baten bidez Akordioak betekizun bilakatu ziren bi aldeentzat, gutxienez hiru legegintza presidentzialen epean. Zoritxarrez, baina, Kolonbia berri baterako hazia izan nahi zuten Akordioek ibilbide tragikoa pairatu dute geroztik.

1. Landa Erreforma Integrala: nekazal garapen integralerako politikak.
Gatazka politikoaren korapilo historikoa izanik ere, estatuak akordioak %10ean ere bete gabe jarraitzen du, adibideak: lur-eremuen katastroa, nekazari txikientzako lurren eskuratze integrala, nekazarien jabetzak babesteko nekazal legedia, nekazal eremuak baliabidez hornitzea, produkziotik komertzializazioraino, gatazka armatua eta pobrezia gehien sufritu duten lur eremuetan, normalean ekonomia ilegalek garrantzi handia izan duten eremuak izanik, lurralde ikuspegia duten garapenerako programak abian jartzea …

2.Parte hartze politikoa: bakea eraikitzeko zabaltze edo irekidura demokratikoa.
Betetze maila %50 ingurukoa bada ere, oraindik oposizioak bizia galtzen du politika hutsa egiteagatik. Akordioak sinatu zirenetik 90 Fariano eta 415 lider sozial erailak izan baitira. FARC alderdi politikoaren kidegoak ere, Santrich-ek eta beste batzuek bizi dituzten estatu-errepresioaren ondorioz, ziurgabetasun juridikoaz zein pertsonalaz bizi du akordioen inplementatzea.

3.Gatazkaren amaiera: behin betikoa eta aldebikoa izango den su-etena eta armen utziera.
FARC-EP-ek, bere konpromiso guztiak betez (%99), batetik adostutako armagabetzea burutu zuten, NBE-ren bitartekaritzarekin; bestetik, FARC-EP gerrillatik “Fuerza Alternativa Revolucionaria del Común” alderdi politikorako trantsizioa egin zuten eratze Kongresu berezi baten. Gobernuak, bitartean, gerrillari ohien bizitza zibilerako trantsizioa bermatzen zuten akordioak bete gabe jarraitzen du, izan arlo ekonomikoan, izan osasunean, izan hezkuntzan, eta abar. Baina batez ere, ezerezean gelditu dira, halaber, gerrillariek proiektu produktiboak abiarazteko Akordioan zehaztutako laguntzak; beraien bitartekoekin eta nazioartean atea joz lortu dituzte biziraupenerako proiektu bakan batzuk aurrera ateratzea (tartean MCC). Eta ezin ahaztu gobernuak 400 inguru preso politiko gatibu dituela oraindik ere burokrazian aitzakiaz eta sinatutako amnistia dekretuari muzin eginez.

4.Legez kanpoko drogen arazoari konponbidea.
Atal honetan Gobernuak eta Gerrillak legez kanpoko laborantzaren ordezkapen borondatezkoa adostu zuten. Hala, nekazarien aurka bortxaz eta fumigatzeen bidez ekin beharrean, hauentzat nekazaritza gaien ekoizpenerako zein merkaturatzeko baldintzak sortzea adostu zuten, baita, aldi berean, biztanleen laborantza eta bizi baldintzak hobetzeko proiektuak ere. Baina Gobernu Kolonbiarra, AEBtako interes politikoei eta presioei men eginez, bortxazko erradikazio ikuspegi zahar-antzuetara itzuli da berriz ere.

5.Biktimen erreparazioa: egia, justizia, erreparazio eta ez errepikapenaren sistema integrala.
Azpimarratzekoenak: Egiaren batzordea, desagertuak bilatzeko komisioa eta “Jurisdicción Especial para la Paz” (JEP) epaitegiak. Justizia trantsizionalaren logikan sortutako epaitegi hauen bidez zera adostu zuten, gatazkan aktore izan diren gerrillari, polizia, militar, paramilitar eta pertsona zibilek, norbere ardurak aitortzean, zigor ez-penalak (errestauratiboak) jasoko zituztela. Uribismoak, JEPak duen garrantziaz jakitun, Habanan adostutakoa desitxuratu du erabat tramite parlamentarioen bidez, eta hari legitimitatea kentzeko kanpainan dihardu buru belarri, zibilak (parapolitikoak, latifundistak, transnazionalak…) JEP-etik ateraz, militarrentzat sala berezitu bat sortzeko ahaleginekin, eta abar. Guzti horren atzean bi helburu daude: batetik, Uribismoak gatazkan duen ardura ezkutatzea, eta bestetik, gerrilla gatazkaren aktore bakar izendatuz, JEP-ak hura soilik epaitu eta zigortu dezala.

6.Inplementaziorako, egiaztatzeko eta berresteko mekanismoak.
La Habanako akordioak betetzeko eta hauen jarraipena egiteko komisio ezberdinak adostu ziren, troikaren ardurapean (NBE, Gobernu Kolonbiarra eta FARC). Emaitza eskasekin.

Laburbilduz honakoa esan genezake. FARC-EP-en ikuspegitik, behin onartuta negoziaketa mahaiak ez zuela ahalbideratzen gatazkaren erroetan zeuden arrazoi estrukturalak konpontzea, gutxieneko aldaketa sakon batzuk onartu zituen. Apustua zera zen, Akordioak lanabes bezala erabiltzea, parte-hartze politiko legalaren babespean eta gehiengo sozialen aliantzekin mugimendu herritar eraldatzaile bat abiaraztea, gatazkaren jatorrian dauden arrazoiak aldatzeko. Santosen Gobernuak ordezkatzen zituen enpresarien eta estatu botereen helburua, berriz, matxinoen desegitea baino ez zen. Alegia, beren klase pribilegioen aurkako kontra-botere armatu nagusia desegitea, balizko aldaketa estruktural oro ekidinez.

Orain, Akordioen sinaduratik bi urte eta erdira, Duqueren Gobernu “berriak” erabateko iruzurrean segitzen du, jukutria parlamentarioan Akordioa ahal bezainbat itxuragabetuz. Bitartean, Habanan adostutakoa betearazteko borrokan katramilaturik, Akordioen aldeko oposizio zabala bere indar eraldatzaile oro xahutzen ari da soilik negoziaketan irabazitakoa errespeta dadin. Pacta Sunt Servanda.

Hala ere, Kolonbiar errebeldeak ezaugarritzen dituen baikortasunetik, ez dute etsitzen Akordioen aldeko defentsa sutsuan. Azken asteotan 15 mila indigenak burutzen ari diren mingara (grebara) gehituz, oposizio zabalak Minga Nazional baterako deia egin du, Bakean, eskubideetan eta justizi sozialean oinarritutako etorkizuneko Kolonbia berri baten alde. “Juramos vencer y venceremos” oihukatzen du Jesús Santrichek isolamenduko 26. ziegatik. Hala bedi!

Zergatik daukate preso Jesús Santrich gerrilaria?

Zamora — Sat, 04 May 2019 18:55:43 +0000

Zergatik daukate preso Jesús Santrich gerrilaria?

Imagen

Zamora Sáb, 04/05/2019 - 14:55

Autor

Iurdan Martitegi Lizaso

Isolamenduko 26. ziega da berea. Bogotako segurtasun handiko La Picota espetxean. Leber sindromearen ondorioz duela hamar urtetik itsua izateaz gain, diabetesa du. Hala ere, erabateko bakardadean isolaturik dute. Bi margolari greziarren izena du jaiotzez, Seuxis Paucias Hernández Solarte, nahiz eta ezagunagoa den gerrillan guda ezizen bezala erabili zuenagatik, Jesús Santrich.

FARC-EP gerrillako Karibe Blokeko komandante buruetako bat izan zen hiru hamarkadaz eta Estado Mayor Central-eko kide ere. Idazle, musikari, margolari eta historialari ere bada Santrich, euskal errealitatea sakonki ezagutzen duelarik. Habanako elkarrizketetan negoziatzaileetako bat izateaz gain Akordioen idazketan parte hartu zuen. Atlántico-ko departamendutik Kolonbiako kongresista hautatu zuten. Baina egun hauetan Akordioen arkitekto izan zenak urtebete beteko du isolamenduko ziega batean gatibu. Azal dezagun, labur bada ere, testuingurua:

Habanako Akordioek sustrai sakoneko gatazka politiko bat dute oinarrian. Arrazoi historikoak faktore anitzekoak badira ere, gatazka sozial, politiko eta armatuak lurren eta nekazaritza-garapenean du jatorria. 1964ean Marquetalia-ko nekazarien aurkako errepresio eta bonbardaketen aurrean altxatu ziren 48 nekazarik eman zioten sorrera FARC-EP insurgentzia talde gerrillariari. Bipartidismo antidemokratikoaren eta elite ekonomikoaren oinpean bizi ziren gehiengo sozial horren testuinguruan, miseriari eta errepresioari erantzunez sortu zen gerrilla eta mende erdiz nekazari, afro, indigena eta herritar konprometituenei esker elikatu zen.

Bost hamarkadaz, barne-guda ireki bat baino ez dute ezagutu Kolonbiar belaunaldi guztiek (262.000 hildako, 80.000 desagertu, 10.000 faltsu positibo, 6 milioi barne-desplazatu …), unean uneko gobernuaren jarrera belizista edo negoziatzaileago baten arabera. Hiru negoziaketa prozesutik (La Uribe 82-87, Tlaxcala 92, San Vicente del Caguan 99-02) pasa ondoren, insurgentziekiko (FARC-EP, ELN, M-19, EPL, Quintin Lame …) indar korrelazioaren araberako gerra estrategiak garatu ditu estatu kolonbiarrak, asimilaziotik anikilaziora. Mende aldaketaren bueltan FARC-EP gerrillaren hedapenarekin, bai gerrillari aldetik (30.000) bai eta lurraldeen okupazioagatik (Bogota inguratzeraino), Uribismoak AEB-en laguntzaz “Plan Colombia” martxan jarri zuen. Helburu nagusia paramilitarismoarekin elkarlanean gerrilla deuseztatzea zen, eta aldi berean xede geopolitiko argia ere bazeukan, AEB-ei aukera eman baitzion Hego Amerika guztian bere interbentzionismo politikoa, ekonomikoa zein militarra sustraitzeko (zazpi militar-base). Baina giza-eskubideen urraketa imajinagarri guztiak burututa ere, (motozerraz nekazariak erdibitzea …), ofentsiba horrek ez zuen lortu matxinatuekin eta beren babesarekin bukatzea.

Uribe paramilitarraren erabateko konfrontazioak bilatzen zituen emaitzak lortu ez zituenez, ondorengo Santosen gobernuak ordezkatzen zituen Kolonbiako oligarkia eta enpresari handien hausnarketa eta erabakiz, FARC-EP-ko gerrillariekin bake negoziaketan sartu ziren. Garaipen militarrean etsiturik eta berdinketa amaiezin batek beraien klase interesei mesede baino kalte egiten ziela ondorioztatu ondoren.
Habanako Akordioak sinatu eta gutxira, ordea, Uribismoa berriro iritsi zen gobernura, Duqueren eskutik. Honek ordezkatzen duen Centro Democrático-aren eskuin mutur parapolitikoak, Akordioak saboteatzea izan du helburu hasiera hasieratik, gatazkatik eta gatazkarako bizi direlako eta bestetik, Egiaren batzordea eta JEP-aren (Jurisdiccion Especial para la Paz) aurrean beraien inplikazio kriminala ezkutatzen jarraitu nahi dutelako.

Bi Gobernuen Akordio urraketa konta ezinen testuinguruaren aurrean ( zehatzago 2. artikulu batean azalduko ditudanak) arduradunak gehien seinalatu zituztenen aurkako errepresio makineria abian jarri zuten estatu aparatuek, Ivan Marquez, Oscar Montero, Romaña eta beste batzuk atxilotzeko legez kanpoko eta akordioen aurkako operatibo militarrak burutuz (geroztik “ezkutuan” daude) eta Jesús Santrich akusazio faltsuekin atxilotu eta espetxeratuz. Kolonbiako fiskal-goren Néstor Humberto Martínez Neirak, ustelkeri kasu askotan nahastua eta zeina La Habanako Akordioen aurkari sutsu ezaguna denak, Santrich jomugan zuen muntai polizial bat burutu zuen, AEBetako DEA agentziako infiltratuen laguntzaz. AEBetara hamar tona kokaina bidaltzeko salaketa faltsupean, Santrich espetxeratu zuten, estradizioaren zain. Ongi dakiten arren Jesús Santrich-en patua Bake Akordioen patuarekin lotua dagoela guztiz, negoziatzaile nagusietako bat izateaz gain, AEBrako bere estradizioak beste gerrillari guztientzat aurrekari bilakatuko bailitzateke.

Hasieratik, muntaia gezurtatzeko erabakimen osoz eta zin eginez ez dutela bizirik estraditatuko, Santrich gose greba mugagabean egon zen 41 egunez, harik eta, fiskal ustelaren nahien aurka, bere kausa jurisdikzio ordinariotik JEP-era eraman zuten arte. Honek suposatzen zuen JEP-ak bere kausa aztertu eta frogen baliozkotasunean sar zitekeela, estradizio prozedura arruntean ez bezala. JEP-ak New York-eko epaitegiko (Kolonbian ez dago kausarik) Santrichen aurkako ustezko frogak aztertu ondoren, fiskalak komunikabideen laguntzaz zabaldutako bideo, audio eta froga guztiak ezerezean gelditu dira, AEB enbaxadoreak aitortu behar izan. Ez zegoen kokainarik, ez Sinaloako kartelik (DEAko infiltratuak ziren), ezta Santrich-en gaiari buruzko aipamenik grabaturik ere. Geroztik, Santrich-en askatasuna Akordioen aldeko eta aurkakoen arteko borroka politikoan katramilaturik dirau, Uribismoak gaia JEP-a deslegitimizatu eta berau aldarazteko erabiltzen duelarik.

Bitartean, JEP-aren azken erabakiaren zain Santrich-ek burokrazia judizialean kateaturik segitzen du. Zutik, duin, Kolonbia berri baten ametsaren defendatzaile sutsu bezala eta Bolibarren Aberri Handitik bizirik aterako ez dutela zin eginez. Santrich da egun, ezabatu nahiko luketenentzat, La Habanan adostatukoaren memoriaren adierazlea. Guzti honengatik ere, Frantziako kaiola hauetatik AEB-etan lurpean kartzelaratua duten Simón Trinidad, Kolonbiako preso politiko guztien eta La Picota-ko 26. ziegako Jesús Santrich-en askatasuna nire aldarri bilakatzen dut. Ozeano oso batek urruntzen bagaitu ere, internazionalismoak eta ideal justu batzuek batzen baikaituzte.

*Kurduentzako egun latz bezain eredugarri hauetan ezin aipatu gabe utzi PKK eta PAJK-ko zazpi mila preso politiko burutzen ari diren gose greba mugagabea Öcalanen isolamenduarekin bukatzeko exijituz, AKP-ren gobernu faxismoa hautsi eta Kurdistanen askatasunaren alde. Historia erresistentziaz idatzia da.